Drie letters en daaronder vallen zoveel belangrijke onderwerpen voor beleggers. Hoe kan dat toch? Het is een vraag die ik mezelf vaak stel. Natuurlijk zijn er altijd wel kwesties op het gebied van milieu, maatschappij en governance (ESG) die de krantenkoppen halen en vaak leidt dit tot vele initiatieven. Maar het lijkt wel of beleggers met steeds meer ESG-kwesties worstelen.

Een directeur met een lange staat van dienst zei laatst nog tegen me dat hij vijftien jaar geleden vooral vragen kreeg over volumes en marges. Maar tegenwoordig verwachten beleggers dat hij “over van alles, alles weet.” Van diversiteitsbeleid in de raad van bestuur tot veiligheidsscores van leveranciers of zelfs de geopolitieke situatie in het Midden-Oosten - het ligt allemaal op tafel.

Voor de komende jaren verwacht ik heel veel belangrijke ontwikkelingen op de “ESG-radar” te hebben. Er tekenen zich nu vijf belangrijke ontwikkelingen af die volgens mij alles te maken hebben met toeleveringsketens, AI, de energietransitie, staatsobligaties (de overheid als emittent van obligaties) en biodiversiteit.

In sommige gevallen lijkt het misschien om niche thema's te gaan. Maar andere zaken staan juist breed in de belangstelling. Dit alles biedt waardevolle mogelijkheden, maar er zijn ook risico's. Beleggers zou ik daarom willen adviseren om al deze ontwikkelingen in 2024 (en in de jaren erna) goed te volgen.

1. Vanuit wet- en regelgeving wordt er kritischer gekeken naar toeleveringsketens 

Als u iets koopt, wilt u dan weten hoe en waar het is gemaakt? Net zoals consumenten overal in de wereld nieuwsgierig zijn, willen ook overheden en toezichthouders antwoorden.

Door nieuwe maatregelen, gericht op verbetering van de transparantie in de toeleveringsketens, moeten veel bedrijven hun activiteiten en de verslaglegging daarvan herzien. De verbeterde beschikbaarheid en kwaliteit van gegevens in verschillende stadia van de toeleveringsketen dragen in verschillende sectoren in belangrijke mate bij aan de transparantie.

De kosten voor compliance, operationele veranderingen en boetes in verband met regelgeving kunnen allemaal ingrijpende gevolgen hebben voor de winstcijfers en zijn daarmee ook belangrijke factoren voor beleggers. Opvallende recente ontwikkelingen zijn onder meer de ontbossingsverordening van de Europese Unie (EU) (de voorstellen worden nog uitgewerkt) en wetgeving op het gebied van dwangarbeid en due diligence voor de toeleveringsketen in respectievelijk de VS en Duitsland.

Een ander EU-initiatief, de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDD) zal vermoedelijk nog meer in gang zetten en wereldwijd gevolgen hebben. De richtlijn verplicht bedrijven om due diligence in te zetten voor het aanpakken van negatieve effecten voor milieu en mensenrechten. Dit geldt zowel voor de gevolgen van de eigen activiteiten, als voor die van de dochterondernemingen en leveranciers binnen de waardeketen.

Aan de details wordt nog de laatste hand gelegd, maar volgens het laatste voorstel waarover overeenstemming is bereikt en dat in maart 2024 door de Raad van de Europese Unie is gepubliceerd, zal de richtlijn naar verwachting gefaseerd van kracht worden en al in 2027 van start gaan. Bedrijven vanaf 5.000 werknemers en met een omzet van meer dan €1,5 miljard vallen binnen de eerste groep. In het oorspronkelijke voorstel werden boetes voor niet-naleving voorgesteld die konden oplopen tot zelfs 5% van de wereldwijde bruto-omzet. In de ontwerptekst van maart 2024 stond dat “lidstaten ervoor moeten zorgen dat de geldboete in verhouding staat tot de wereldwijde netto-omzet van het bedrijf op het moment dat de boete wordt opgelegd.”

Duizenden bedrijven in de EU en daarbuiten zullen naar verwachting binnen het toepassingsgebied van de CSDD vallen*

*Planning gefaseerde naleving van de CSDD gaat uit van inwerkingtreding richtlijn in 2024. Het aantal in de EU gevestigde bedrijven binnen het toepassingsgebied zijn eerste schattingen berekend door het Centrum voor Onderzoek van Multinationale Ondernemingen (SOMO), op basis van het compromisvoorstel dat in maart 2024 is gepubliceerd.
 

Bronnen: Europese Unie en SOMO.

2. Bedrijven zijn zich bewust van de uitdagingen van AI-governance

De ingrijpende gevolgen van kunstmatige intelligentie (AI) op de economie en de maatschappij is iets wat veel bestuurders in het bedrijfsleven, beleidsmakers bij de overheid en beleggers bezighoudt - vooral sinds de introductie van ChatGPT eind 2022.

Overheden, het rechtssysteem, bedrijven, medewerkers en gebruikers doen er alles aan om gelijke tred te houden met de nieuwe ontwikkelingen. De laatste tijd is er bij veel betrokken partijen meer aandacht gekomen voor de complexiteit van deze technologie voor corporate governance.

Een reeks rechtszaken over schending van auteursrechten, gegevensbescherming en andere kwesties haalde de afgelopen tijd het nieuws. Bij de laatste AVA's zijn er al voorstellen door de aandeelhouders ingediend over AI-kwesties en dat zal de komende jaren nog wel vaker gebeuren.

Ook de politiek is kritischer geworden. Zo stemden OpenAI, Microsoft, Meta, Inflection, Google, Anthropic en Amazon er bijvoorbeeld tijdens een high-profile bijeenkomst in juli 2023 in het Witte Huis mee in om richtlijnen te implementeren en zich te committeren aan bepaalde standaarden.

Er wordt ook steeds kritischer gekeken naar bedrijven die AI gebruiken. Zo hebben de EU de Verenigde Naties, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en het Amerikaanse National Institute of Standards and Technology (NIST) kaders voor AI-governance ontwikkeld.

De EU AI Act, die naar verwachting dit jaar in werking treedt, is breed opgezet. Aan de details wordt nog gewerkt, maar er wordt onder meer gesproken over het invoeren van de volgende regels: verplichte vermelding wanneer content door AI is gegenereerd, verplichte risicobeoordeling en informatie over trainingsgegevens die door geavanceerde AI-modellen worden gebruikt, naleving van de EU-wetgeving inzake auteursrecht, verbod op gebruik van gezichtsfoto's van internet of beveiligingscamera's, een verbod op het gebruik van AI-modellen waarbij herleiding naar politieke, religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging, ras of seksuele oriëntatie mogelijk is, menselijk toezicht op AI-modellen en de bevoegdheid om AI met een verhoogd risico te verbieden.

Deze kaders en voorgestelde regelgeving dienen als kompas voor het bedrijfsleven waar ook nagedacht wordt over standaarden voor AI-governance. Bij het uittesten en volledig commercieel inzetten van AI zijn nu vooral privacy, gegevensbescherming, verantwoord gebruik en persoonlijke veiligheid relevant. Bedrijven die hun governance niet op orde hebben, lopen mogelijk grote risico's op het gebied van wet- en regelgeving.

Nu er sprake is van een verschuiving binnen het technologische, regelgevende en juridische kader rondom AI, lijkt het erop dat bij veel bedrijven de raad van bestuur het laatste woord zal hebben op het gebied van AI. Er zal veel vraag zijn naar bestuursleden met AI-expertise.

Dit is geen AI-hallucinatie (of toch wel?): Corporate governance gerelateerde AI-risico's

Getoonde voorbeelden dienen uitsluitend ter illustratie.
 

Bron: Capital Group.

3. De energietransitie wordt ingehaald door de realiteit

In de afgelopen maanden heb ik een aantal verhelderende gesprekken gehad met bedrijven waaruit een grote uitdaging rond de energietransitie naar voren kwam. Voor veel bedrijven is het niet eenvoudig om verdere vooruitgang te boeken met het CO2-vrij maken van hun bedrijf nadat ze eerder al hun eigen Scope 2-emissies (meestal ingekochte elektriciteit) hadden aangepakt.

Ze staan nu voor veel grotere uitdagingen voor energiebesparing. Tijdens de VN-klimaatconferentie (COP28 in december 2023) zijn landen een ambitieuze doelstelling overeengekomen om het tempo van de jaarlijkse energie-efficiëntieverbeteringen te verdubbelen tot 4% in 2030. Om dit te realiseren, zal volgens schattingen van het Internationaal Energieagentschap jaarlijks drie keer zo veel moeten worden geïnvesteerd in efficiëntie als nu het geval is en zal tegen 2030 dit bedrag moeten zijn opgelopen tot 4,5 biljoen dollar. 

Door de hogere elektriciteitsprijzen is de terugverdientijd voor energiebesparende oplossingen (zoals het upgraden van apparatuur of het installeren van condenspotten) teruggelopen van enkele jaren tot slechts 18 maanden.

Andere interessante efficiencyvoordelen zijn te behalen met elektrische voertuigen (waarbij een veel hogere energiebesparing mogelijk is dan bij verbrandingsmotoren), het afschaffen van aardgas voor verwarmingssystemen, en elektrificatie in de zware industrie. We gaan mogelijk een kritieke periode in waarin hoge kosten vooraf niet langer worden gezien als een reden om niets te doen - vooral omdat overheden stimuleringsmaatregelen inzetten om de kosten te beperken.

4. Meer financiële innovaties bij overheden.

Meer financiële innovaties voor overheden Als je niet elke dag bezig bent met ESG, dan verwacht je misschien niet een-twee-drie dat staatsobligaties, of althans de emittenten daarvan, de overheden, aan de basis staan van een aantal buitengewoon interessante innovatieve ontwikkelingen.

Zo heeft een groep wetenschappers en institutionele beleggers onlangs een nieuw kader geïntroduceerd dat is bedoeld om beleggers te helpen om beter inzicht te krijgen in complexe risico's en mogelijkheden met betrekking tot het milieu. Het aantal landen dat in eerste instantie is opgenomen is beperkt, maar ASCOR (Assessing Sovereign Climate-related Opportunities and Risks) zou zich wel eens kunnen ontwikkelen tot een potentieel nuttige gegevensbron.

Behalve rapportage en analyse zijn er nog andere interessante ontwikkelingen rond de manieren waarop overheden hun inspanningen op het gebied van duurzaamheid financieren. In de opkomende markten bijvoorbeeld waren obligaties met een ESG-keurmerk de afgelopen jaren goed voor ongeveer 20% van de totale emissies in harde valuta.

De ongekende “schuld-voor-natuur-swap” van Ecuador in 2023 heeft, vermoed ik, veel stof tot nadenken gegeven bij regeringen die prioriteit willen geven aan natuurbehoud. In het kort komt het erop neer bij dit soort financiële afspraken een deel van de buitenlandse schuld van een land wordt kwijtgescholden als de overheid in ruil daarvoor toezeggingen doet voor natuurbescherming. Ecuador kon zo bijvoorbeeld 1,6 miljard dollar van zijn schuld met een flinke korting afkopen. Het Latijns-Amerikaanse land gaf vervolgens nieuwe “blauwe obligaties” uit. Met de opbrengsten daarvan kan Ecuador jaarlijks zeker 12 miljoen US dollar besteden aan natuurbehoud voor de unieke ecosystemen van de Galapagoseilanden.  

5. Biodiversiteit komt tot wasdom

Biodiversiteit komt tot wasdom Zoals ik eerder al aangaf gebruiken overheden obligaties voor de financiering van het beschermen en verbeteren van de biodiversiteit. Tegelijkertijd wordt biodiversiteit een veel hogere prioriteit voor beleggers nu er steeds meer aandacht is voor de erosie van natuurlijk kapitaal (in de zin van “de voorraad” aarde, lucht, water, levende organismen - en hun meerwaarde).

Uit onze meest recente ESG Global Study (die jaarlijks wordt gehouden), beschikbaar op onze website, blijkt dat in vergelijking met 2023 bijna twee keer zoveel beleggers aangeven dat zij verwachten in 2025 een speciale strategie voor biodiversiteit te hebben.

Door het rapportagekader van de Taskforce on Nature-related Financial Disclosures (TNFD) in 2023, waar al lang naar werd uitgekeken, is er nu meer erkenning voor het belang van biodiversiteit. In januari 2024 zegden 320 organisaties uit 46 landen toe om aan de slag te gaan met rapportages over de natuur op basis van de TNFD-aanbevelingen. Het zal interessant zijn om te zien in hoeverre TNFD in de komende jaren opgenomen wordt in wereldwijde standaarden voor verslaglegging en regelgeving.

Bij Capital Group zien we uit naar verdere richtlijnen voor informatieverschaffing over de natuur, zodat we meer zicht krijgen op het risico. De natuur is mogelijk nog ingewikkelder dan het klimaat, waar van oudsher vooral gekeken wordt naar de emissiecijfers van bedrijven.  De afgelopen tijd hebben we uitgebreid onderzoek gedaan naar de aanbieders van gegevens over biodiversiteit om te kijken waar externe gegevens ons zouden kunnen helpen bij het beoordelen van de afhankelijkheid van biodiversiteit en de impact daarvan op onze beleggingen.

We overdrijven niet als we zeggen dat de invulling van het beleid ter bescherming van natuurlijk kapitaal in de komende jaren ingrijpende gevolgen kan hebben voor de activiteiten en verslaglegging van veel bedrijven.